กิจกรรมพิเศษด้านวิชาการ
 


โครงการวิทยาศาสตร์ในโรงเรียน

หลักการและเหตุผล

กระทรวงวิทยาศาสตร์เทคโนโลยีและสิ่งแวดล้อม มีนโยบายชัดเจนที่จะวางรากฐานการศึกษาทางวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีให้เข้มแข็ง โดยเล็งเห็นว่าการจะเสริมสร้างศักยภาพในการพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีในประเทศจำเป็นที่จะต้องสร้างขีดความสามารถของบุคลากรในประเทศ ดังนั้นจึงได้มีการตกลงในระดับนโยบายร่วมกับกระทรวงศึกษาธิการ เพื่อที่จะร่วมมือและประสานพลังกันในการพัฒนาและเสริมสร้างขีดความสามารถในการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ในโรงเรียน เพราะถือว่าเป็นรากฐานเบื้องต้นที่สำคัญ

สำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ (สวทช.) ได้รับมอบหมายจากกระทรวงวิทยาศาสตร์ เทคโนโลยีและสิ่งแวดล้อม ให้จัดทำโครงการวิทยาศาสตร์ในโรงเรียน (Science in Schools-SiS) โดยความร่วมมือกับกระทรวงศึกษาธิการ สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยต่างๆ รวมทั้งหน่วยงานอื่นภายในกระทรวงวิทยาศาสตร์เทคโนโลยีและสิ่งแวดล้อม ร่วมดำเนินการในโครงการนำร่องโดยตั้งเป้าหมายที่จะส่งเสริมสนับสนุนให้โรงเรียน จำนวน 15 โรงเรียน ซึ่งกระจายอยู่ในจังหวัดต่าง ๆ ใน 5 ภูมิภาคของประเทศคือ ภาคเหนือ ภาคกลาง ภาคตะวันออก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือและภาคใต้ เพื่อยกระดับคุณภาพการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ในระดับมัธยมศึกษาให้ดีขึ้นอย่างเป็นระบบ รวมทั้งเพื่อพัฒนาให้เกิดโรงเรียนตัวอย่างทางด้านการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และเทคโนโลยี และสามารถเป็นโรงเรียนต้นแบบให้กับโรงเรียนในท้องถิ่นเดียวกันได้

คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ได้รับมอบหมายจากสำนักงานพัฒนาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งชาติ โดยได้รับความร่วมมือจากสถาบันพี่เลี้ยงเครือข่าย คือ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยนเรศวร และ มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง ให้เป็นสถาบันพี่เลี้ยงในโครงการวิทยาศาสตร์ในโรงเรียน เพื่อดูแลโรงเรียนในภาคเหนือ โดยในปี พ.ศ. 2543 มีโรงเรียนที่ได้ผ่านการคัดเลือกเพื่อเข้าร่วมโครงการวิทยาศาสตร์ในโรงเรียน จำนวน 3 โรงเรียน คือ โรงเรียนอมก๋อยวิทยาคม จังหวัดเชียงใหม่ โรงเรียนแม่จันวิทยาคม จังหวัดเชียงราย และโรงเรียนกำแพงเพชรพิทยาคม จังหวัดกำแพงเพชร

วัตถุประสงค์

    1. เพื่อให้มีการพัฒนากระบวนการเรียนการสอนทางวิทยาศาสตร์ และเทคโนโลยีที่มีคุณภาพ โดยมุ่งส่งเสริมให้เด็กนักเรียนเข้าใจความหมายและบทบาทของวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีต่อการพัฒนาอาชีพ เศรษฐกิจ สังคม และสิ่งแวดล้อม และใฝ่ใจศึกษาในสาขาวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
    2. เพื่อเพิ่มขีดความสามารถของครูวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์และเทคโนโลยี ให้สามารถพัฒนากระบวนการเรียนการสอนที่มีคุณภาพ
    3. เพื่อให้มีการขยายโอกาสทางการศึกษาด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีที่มีคุณภาพไปยังจังหวัดต่างๆ อย่างทั่วถึงในระยะยาว
    4. เพื่อพัฒนาให้เกิดโรงเรียนตัวอย่าง ซึ่งสามารถเป็นต้นแบบและให้ความช่วยเหลือโรงเรียนในท้องถิ่นเดียวกันได้
    5. เพื่อประสานพลังและทรัพยากรของหน่วยงานต่างๆ ทั้งภายนอกกระทรวงวิทยาศาสตร์ฯ เพื่อพัฒนากำลังคนทางด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีในระยะยาวอย่างมีประสิทธิภาพ

เป้าหมายโครงการ

พัฒนา "โรงเรียนตัวอย่าง" ทางด้านการเรียนการสอนวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และเทคโนโลยี เป็นโครงการนำร่อง จำนวน 15 โรงเรียน ในปีแรกของโครงการ คือ ปีงบประมาณ 2543 และขยายให้มีโรงเรียนตัวอย่างอย่างน้อยจังหวัดละหนึ่งโรงเรียนจนครบทุกจังหวัดในระยะเวลา 3 ปี รวมทั้งให้โรงเรียนตัวอย่างสามารถเป็นโรงเรียนต้นแบบให้กับโรงเรียนอื่น ๆ ในท้องถิ่นเดียวกันได้

กลยุทธ์ในการดำเนินงาน

    1. การพัฒนาขีดความสามารถของโรงเรียนในโครงการ เป็นลักษณะการพัฒนาทั่วทั้งโรงเรียน (wholeschool approach)body_wholeschool.html
    2. การจัดการเรียนการสอนมุ่งการเรียนรู้ด้วย problem-based, activity-based, project-based learning
    3. จัดกิจกรรมหรือการให้ความช่วยเหลือแต่ละโรงเรียน ควรจะต้องมีรูปแบบที่หลากหลายและเหมาะสมกับสภาพพื้นฐานและศักยภาพในการพัฒนาของแต่ละโรงเรียน
    4. ต้องมีการวางแผนแม่บทในการพัฒนา ซึ่งหมายรวมถึง แผนแม่บทของโครงการโดยรวม และแผนแม่บทของการพัฒนาแต่ละโรงเรียน เพื่อในที่สุดสามารถประเมินผลแล
    5. สามารถสร้างรูปแบบให้เกิดความยั่งยืนในการพัฒนาได้
    6. การส่งเสริมและสนับสนุนโรงเรียน ต้องเป็นการสนับสนุนหรือส่งเสริมให้โรงเรียน (ผู้บริหาร ครู นักเรียน ผู้ปกครอง) เป็นผู้ทำกิจกรรม ไม่ควรเป็นการไปทำให้
    7. การพัฒนาต้องอยู่บนฐานของความร่วมมือ คือ โรงเรียนต้องพร้อมที่จะร่วมโครงการ และมีจุด มุ่งหมายที่ชัดเจนว่าจะเพิ่มศักยภาพและขีดความสามารถของตนในเรื่องใด อย่างไร ซึ่งจะต้องเป็นการปรับทัศนคติและมุ่งเป้าหมายร่วมกันไม่ใช่การยัดเยียดให้ โรงเรียนทำ
    8. ต้องสร้างเครือข่ายความร่วมมือของผู้ที่สนใจในเรื่องการพัฒนาการศึกษาในโรงเรียน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในชุมชนของแต่ละโรงเรียนซึ่งหมายรวมถึงกลุ่มบุคลากรของโรงเรียนเอง กลุ่มผู้ปกครอง กลุ่มประชาชนในชุมชน เพราะความยั่งยืนจะเกิดขึ้นได้ ต้องอาศัยความพร้อมและการร่วมมืออย่างจริงจังภายในชุมชนด้วย ต้องมีสถาบันพี่เลี้ยงหลักซึ่งเป็นแกนนำของแต่ละภูมิภาคและสถาบันพี่เลี้ยงหลักจะทำงานเป็นเครือข่ายกับสถาบันพี่เลี้ยงอื่นๆ ที่อยู่ในภูมิภาคใกล้เคียงกัน
    9. สถาบันพี่เลี้ยงหลักและสถาบันพี่เลี้ยงเครือข่าย ควรดูแลโรงเรียนเป็นลักษณะกลุ่มโรงเรียน ซึ่งผสมผสานกันระหว่างโรงเรียนที่มีศักยภาพหรือมีความพร้อมมาก ปานกลาง และน้อย จะต้องไปเยี่ยมโรงเรียนเป็นระยะอย่างต่อเนื่องเพื่อช่วยให้กำลังใจและช่วยแก้ไขปัญหาหรือศึกษาความต้องการช่วยเหลือในเรื่องใดและเพื่อวัดความก้าวหน้าของโรงเรียนอย่างต่อเนื่อง
    10. จะต้องทำให้โรงเรียนที่ได้รับการพัฒนา เป็นตัวคูณให้กับโรงเรียนในท้องถิ่นเดียวกันให้ได้ ดังนั้นต้องคำนึงถึงการปรับปรุงเปลี่ยนแปลงที่ใช้ทรัพยากรที่มีอยู่เป็นหลัก มิฉะนั้นการขยายผลจะทำได้โดยยาก

ในปีการศึกษา 2543 ที่ผ่านมา คณะวิทยาศาสตร์ ได้ดำเนินกิจกรรมในโรงเรียนในโครงการนำร่องทั้ง 3 โรงเรียน ดังนี้

โรงเรียนอมก๋อยวิทยาคม จังหวัดเชียงใหม่

คณะทำงานจาก คณะวิทยาศาสตร์สถาบันพี่เลี้ยงเครือข่าย คณะวิทยาศาสตร์ ทั้ง 3 สถาบันได้แก่ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ มหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง และมหาวิทยาลัยนเรศวร เดินทางไปเยี่ยมโรงเรียนเพื่อให้คำปรึกษา แนะนำ ติดตามความก้าวหน้าโครงการต่างๆ 8 ครั้ง โดยโรงเรียนอมก๋อยวิทยาคมได้ดำเนินโครงการต่างๆ ดังนี้

    1. โครงการสนุกกับโครงงานวิทยาศาสตร์ - ได้เรียนเชิญ รองศาสตราจารย์ ยุทธนา สมิตะศิริ จากมหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง เป็นวิทยากรไปบรรยายให้ความรู้แก่ครูและนักเรียน เรื่อง การจัดการเรียนการสอนแบบโครงงาน นอกจาากนั้นยังได้พานักเรียนไปสังเกตการณ์การประกวดโครงงานวิทยาศาสตร์ งานสัปดาห์วิทยาศาสตร์แห่งชาติ ณ มหาวิทยาลัยแม่โจ้ เมื่อวันที่ 18 สิงหาคม 2543
    2. โครงการนักวิทยาศาสตร์รุ่นเยาว์ - ได้ดำเนินการจัดซื้อกล้องดูนก หนังสือคู่มือการดูนก และจัดตั้งชมรมปักษี
    3. โครงการสวนพฤกษศาสตร์ - ครูและนักเรียนได้ร่วมกับวางแผนการจัดสวน จัดตั้งชุมนุมนักธรณีวิทยา และมีการพานักเรียนไปทัศนศึกษา ณ องค์การสวนพฤกษศาสตร์สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ อำเภอแม่ริม จังหวัดเชียงใหม่
    4. โครงการจัดค่ายวิทยาศาสตร์ - ได้จัดค่ายวิทยาศาสตร์ขึ้นระหว่างวันที่ 17-21 ตุลาคม 2543 มีนักเรียนจากโรงเรียนอมก๋อยวิทยาคมเข้าร่วมกิจกรรม จำนวน 83 คน และนักเรียนจากโรงเรียนระดับมัธยมศึกษาและโรงเรียนขยายโอกาส 10 โรงเรียนในพื้นที่ใกล้เคียงอีกจำนวน 38 คน รวมเป็นนักเรียนที่เข้าค่ายทั้งสิ้น 121 คน โดยมีนักศึกษาพี่เลี้ยงจากศุนย์มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ 65 คน อาจารย์จากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ 15 คน อาจารย์จากมหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง 6 คน ผู้เชียวชาญจาก NECTEC 1 คน และเจ้าหน้าที่จาก สวทช. อีก 1 คน
    5. โครงการอบรมเทคนิคการใช้เครื่องมือวิทยาศาสตร์สำหรับครู ในระหว่างวันที่ 19-20 ตุลาคม 2543 ผู้เข้าร่วมอบรมประกอบด้วยครูจากโรงเรียนอมก๋อยวิทยาคม และโรงเรียนระดับมัธยมศึกษาและโรงเรียนขยายโอกาส ในพื้นที่ใกล้เคียง 10 โรงเรียน จำนวนรวม 18 คน โดยมีอาจารย์จากมหาวิทยาลัยเชียงใหม่ 5 คน และอาจารย์จากมหาวิทยาลัยแม่ฟ้าหลวง จำนวน 5 คน เป็นวิทยากรบรรยาย

โรงเรียนแม่จันวิทยาคม จังหวัดเชียงราย

    1. โครงการพัฒนาการเรียนการสอนโดยยึดผู้เรียนเป็นสำคัญ -คณะครูในโรงเรียนได้ให้ความร่วมมือและเอาใจใส่ในกิจกรรมต่างๆ เป็นอย่างดี
    2. มีการจัดกิจกรรมทางวิทยาศาสตร์ เช่น การจัดนิทรรศการ การตอบปัญหาทางวิทยาศาสตร์-คณิตศาสตร์

โรงเรียนแม่จันวิทยาคม สามารถเป็นโรงเรียนนำร่องให้แก่โรงเรียนอื่นๆ ในท้องถิ่นได้เป็นอย่างดี

โรงเรียนกำแพงเพชรพิทยาคม จังหวัดกำแพงเพชร

    1. กิจกรรมชุมนุมส่งเสริมอนุรักษ์พลังงาน
    2. กิจกรรมส่งเสริมนักเรียนเรียนดีมีอัจฉริยภาพทางวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ และคอมพิวเตอร์

โรงเรียนกำแพงเพชรพิทยาคม มีความพร้อมที่จะเป็นโรงเรียนแม่แบบให้แก่โรงเรียนอื่นๆ ในท้องถิ่นได้เป็นอย่างดี และมีการวางแผนในการจัดค่ายวิทยาศาสตร์ ณ โรงเรียนกำแพงเพชรพิทยาคม ระหว่างวันที่ 8-12 ธันวาคม 2543

โครงการโอลิมปิกวิชาการ

หลักการและเหตุผล

ตามที่ประเทศไทยได้ส่งนักเรียนไปแข่งขันวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์โอลิมปิกระหว่างประเทศ โดยมีเป้าหมายที่จะวัดมาตรฐานการศึกษามัธยมศึกษาของประเทศไทยเทียบเท่าสากล และนำความรู้ที่ได้จากการแข่งขันมาช่วยยกระดับการศึกษาด้านวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ของประเทศ แต่การดำเนินการส่งเสริมเยาวชนไปแข่งขันโอลิมปิกวิชาการสาขาวิชาต่างๆ ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2532 จนถึงปัจจุบันเป็นเวลากว่า 10 ปีแล้ว ยังไม่บรรลุเป้าหมาย ด้วยเหตุผลหลายประการ

มูลนิธิส่งเสริมโอลิมปิกวิชาการและพัฒนามาตรฐานวิทยาศาสตร์ศึกษาในพระอุปถัมภ์สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอเจ้าฟ้ากัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์(สอวน.) และ มูลนิธิ สอวน. ได้มอบหมายให้มหาวิทยาลัยส่วนภูมิภาค 10 ศูนย์ และส่วนกลางที่กรุงเทพฯ 5 ศูนย์ ดำเนินการเตรียมความพร้อม และคัดเลือกนักเรียนเข้าไปแข่งขันโอลิมปิกวิชาการระดับประเทศ ตลอดจนเตรียมครูวิทยาศาสตร์ คณิตศาสตร์ให้มีคุณภาพ ให้มีความพร้อมที่จะช่วยในการพัฒนาการเรียนการสอนของโรงเรียนในอนาคตต่อไป

สำหรับในเขตการศึกษา 8 คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ได้มีการร่วมมือกับโรงเรียนในเครือข่าย 8 จังหวัดภาคเหนือ ได้แก่โรงเรียนยุพราชวิทยาลัย จังหวัดเชียงใหม่ โรงเรียนสามัคคีวิทยาคม จังหวัดเชียงราย โรงเรียนจักรคำคณาทร จังหวัดลำพูน โรงเรียนห้องสอนศึกษา จังหวัดแม่ฮ่องสอน โรงเรียนบุญวาทย์วิทยาลัย จังหวัดลำปาง โรงเรียนพะเยาพิทยาคม จังหวัดพะเยา โรงเรียนสตรีศรีน่าน จังหวัดน่าน และโรงเรียนพิริยาลัย จังหวัดแพร่ เพื่อดำเนินการตามโครงการโอลิมปิกวิชาการดังกล่าว

วัตถุประสงค์

    1. เพื่อให้เยาวชนไทยที่จะไปแข่งขันโอลิมปิกวิชาการ ได้รับการเตรียมความพร้อมทั้งภาคทฤษฎีและภาคปฏิบัติอย่างเต็มที่ สามารถเข้าร่วมแข่งขันกับเยาวชนจากนานาประเทศได้อย่างมั่นใจ และประสบความสำเร็จในการแข่งขันได้มากขึ้น
    2. เพื่อขยายจำนวนนักเรียนให้ได้มีโอกาสเข้ามารับการฝึกอบรมในโครงการโอลิมปิกวิชาการมากขึ้น
    3. เพื่อเพิ่มจำนวนอาจารย์วิทยาศาสตร์ และอาจารย์คณิตศาสตร์ที่มีคุณภาพและมีความพร้อมที่จะช่วยในการพัฒนาการเรียนการสอนในระดับโรงเรียนให้ได้มาตรฐานเทียบเท่าสากล
    4. เพื่อส่งเสริมให้มีการนำประโยชน์ที่ได้จากการดำเนินการโครงการโอลิมปิกวิชาการมาพัฒนาและปรับปรุงหลักสูตรวิทยาศาสตร์และคณิตศาสตร์ให้ได้ระดับมาตรฐานเทียบเท่าสากล
    5. เพื่อให้ได้หลักสูตรพิเศษที่สามารถนำไปใช้คัดเลือกนักเรียนที่ดีเด่นอย่างแท้จริง เข้ามหาวิทยาลัยในประเทศในอนาคต

วิธีการดำเนินการ

สร้างและพัฒนาศักยภาพของนักเรียน ชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 ล่วงหน้า 1 ปี ก่อนส่งเข้าโครงการโอลิมปิกวิชาการตามปกติ ใน 5 สาขาวิชา ได้แก่ คณิตศาสตร์ คอมพิวเตอร์ เคมี ชีววิทยา และฟิสิกส์ โดยจัดค่ายและดำเนินการในช่วงปิดภาคการศึกษาที่ 1 และปิดภาคการศึกษาที่ 2 และแบ่งการจัดค่ายเป็น 2 ครั้ง ดังนี้

    1. ค่าย 1 จัดในช่วงปิดภาคการศึกษาที่ 1 จำนวนนักเรียนสาขาวิชาละ 35 คน 5 สาขาวิชา รวมทั้งหมด 175 คน ประมาณ 15 วัน
    2. ค่าย 2 จัดในช่วงปิดภาคการศึกษาที่ 2 นักเรียนที่ผ่านการคัดเลือกจากค่าย 1 สาขาวิชาละ 20 คน 5 สาขาวิชา รวมทั้งหมด 100 คน ประมาณ 15 วัน
    3. นักเรียนที่ผ่านการคัดเลือกจากการเข้าค่าย 2 จะได้รับการเสนอชื่อให้ไปแข่งขันเพื่อคัดเลือก เข้าโครงการโอลิมปิกวิชาการ ระดับประเทศ และสำหรับผู้ได้รับการคัดเลือกให้ไปแข่งขันโอลิมปิกวิชาการระดับนานาชาติ จะได้รับทุนการศึกษาต่อระดับปริญญาตรี ปริญญาโท และระดับปริญญาเอก ณ ต่างประเทศทุกคน

ในปีการศึกษา 2543 ที่ผ่านมา คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ ได้ทำการสอบคัดเลือกนักเรียนในเขตภาคเหนือเพื่อเข้าค่าย 1 มีนักเรียนผ่านการสอบคัดเลือก จำนวน 185 คน จาก 35 โรงเรียน เข้าค่ายโอลิมปิกวิชาการ ค่าย 1 ระหว่างวันที่ 9-23 ตุลาคม 2543 ณ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ โดยมีวิทยากรอบรมประกอบด้วยคณาจารย์จากคณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ 42 ท่าน ครูวิทยากรจากโรงเรียนเครือข่าย 4 ท่าน และครูผู้สังเกตการณ์ 21 ท่าน

หลังจากเข้าค่าย 1 ในแต่ละสาขาวิชาได้ทำการสอบคัดเลือกนักเรียนเพื่อเข้าค่าย 2 โดยมีนักเรียนผ่านการสอบคัดเลือกทั้งหมด 104 คน ประกอบด้วยสาขาคณิตศาสตร์ 21 คน สาขาคอมพิวเตอร์ 20 คน สาขาเคมี 22 คน สาขาชีววิทยา 20 คน และสาขาฟิสิกส์ 21 คน ซึ่งคณะวิทยาศาสตร์ได้กำหนดจัดค่ายโอลิมปิกวิชาการ ค่าย 2 ขึ้น ในระหว่างวันที่ 12-28 มีนาคม 2544

รายงานประจำปี 2543