จากแนวพระราชดำริของสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา ฯ สยามบรมราชกุมารี ในการรื้อฟื้นการผลิตกระจกโมเสกไทยโบราณ เพื่อนำมาบูรณะโบราณสถาน และโบราณวัตถุที่สำคัญของประเทศ ทีมวิจัยภาควิชาฟิสิกส์และวัสดุศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ นำโดย ศ.เกียรติคุณ ดร.ทวี ตันฆศิริ น้อมรับแนวพระราชดำริ และดำเนินการวิจัย โดยเริ่มคิดค้นสูตรกระจกขึ้นมาใหม่เพื่อทดแทนใช้ทดแทนกระจกโมเสกโบราณ อาทิ กระจกเกรียบ ตั้งแต่ ปี 2534 เป็นต้นมา โดยมีการพัฒนาอย่างต่อเนื่อง

จนกระทั่ง ปี 2559 รศ.ดร.กมลพรรณ เพ็งพัด และทีมวิจัย ได้รับทุนวิจัยจาก สำนักงานการวิจัยแห่งชาติ (วช.) กระทรวงการอุดมศึกษา วิทยาศาสตร์ วิจัย และนวัตกรรม (อว.) เรื่อง การพัฒนาแก้วคริสตัลปราศจากตะกั่วและการประดิษฐ์แก้วคริสตัลบาง จึงได้เริ่มเก็บตัวอย่างกระจกโบราณนำมาวิเคราะห์หาองค์ประกอบทางเคมี เพื่อหาสูตรกระจกมาผลิตและเลียนแบบกระจกโบราณให้ได้มากที่สุด

จากการศึกษาหาข้อมูลพบว่ากระจกโบราณในพื้นที่ จ.เชียงใหม่ และอาณาจักรล้านนา เดิมเป็นกระจกที่มีความบางพื้นหลังฉาบด้วยโลหะตะกั่ว ซึ่งเป็นที่รู้จักกันในชื่อ “จืน” หรือ “กระจกจืน” สามารถดัดโค้งงอ และยึดติดบนโบราณสถานและโบราณวัตถุได้ตามรูปทรงที่ต้องการ สามารถยึดติดด้วยตะปูได้ และตัดได้ด้วยกรรไกร มีความแตกต่างจาก “กระจกเกรียบ” ในภาคกลางที่เนื้อกระจกมีความหนากว่า ตัดและโค้งงอได้ยากกว่า

คณะผู้วิจัยได้รื้อฟื้นและพัฒนาสูตรจากกระจกจืนโบราณ จนได้กระจกจืนสีต่างๆ รวมทั้งสีชมพูอมม่วง ที่ยังไม่เคยทำได้มาก่อน และอยู่ระหว่างการพัฒนาสูตรที่ไม่ใช้ตะกั่วเป็นส่วนผสม พระพุทธรูปที่นำมาประดับกระจกจืนนี้ เป็นพระพุทธรูปปางมารวิชัยทำจากไม้ขนุน ปางนี้เรียกกันอีกชื่อว่า "ปางชนะมาร" ซึ่งเป็นปางที่นิยมนำมาแกะสลักพระเจ้าไม้ในวัฒนธรรมของชาวล้านนา มีขนาดหน้าตัก 6.5 นิ้ว สูง 10.5 นิ้ว แกะโดยนายสุรินทร์ พงษ์ภมร ภูมิลำเนา อ.หางดง จ.เชียงใหม่ เมื่อปี พ.ศ.2562 และช่างปิดทอง ประดับกระจกโดยนาย ภานุชิต พรหมเมือง บ้านเวฬุวัน ต. ยางเนิ้ง อ. สารภี จ. เชียงใหม่ ปิดทองประดับกระจกแล้วเสร็จ วันที่ 19 พฤศจิกายน 2567

คณะผู้วิจัย
รศ.ดร.กมลพรรณ เพ็งพัด, รศ.ดร.สุขุม อิสเงี่ยม, น.ส.สุรพิชญ์ พูลประเสริฐ, น.ส.สุภาภรณ์ ดีชอบ, น.ส.ฐาปนี ศรีชุมพวง, น.ส.ดวงพร เล็กสวัสดิ์, นายโชคทวี พิบูลย์, นายพัชรพล ดีโต๋, นายสามารถ อินต๊ะจา ภาควิชาฟิสกิส์และวัสดุศาสตร์ คณะวิทยาศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่, บริษัท ซายนิกส์ แมททีเรียลแอนด์เทคโนโลยี จำกัด (by ChuWelry)

วันที่ : 29 ม.ค. 2025